Jedną z podstawowych lektur dla pasjonatów i miłośników ojczystej kultury, jak i zwyczajów i tradycji liturgicznych winna się stać praca, okupiona wieloletnim wysiłkiem, której autorem jest ks. Wiktor Gramatowski S. J, a mianowicie: "Polonika liturgiczne w Kongregacji Obrzędów 1588-1632. Studium z dziejów Kurii Rzymskiej". Tytuł ten, wydany w 1988 r. przez Prowincję Wielkopolsko-Mazowiecką Towarzystwa Jezusowego jako 13-ty zeszyt z serii Bobolanum, opiera się na pracy doktorskiej autora, o której Aleksandra Witkowska OSU pisze:
Otwarcie w 1881 r. Archiwum Watykańskiego otworzyło możliwość przeprowadzenia ważnych kwerend źródłowych. Żadna jednak z polskich ekspedycji rzymskich, prowadzących od 1886 r. poszukiwania archiwalne w zakresie poloników, nie zainteresowała się bezpośrednio zasobami Archiwum Kongregacji Obrzędów. Do wyjątku należą wieloletnie kwerendy przeprowadzone przez Wiktora Gramatowskiego sj, których ciekawe wyniki opublikował w rozprawie doktorskiej Polonika liturgiczne w Kongregacji Obrzędów 1588-1632. Studium z dziejów Kurii Rzymskiej (Rzym-Warszawa 1988).
Podjęcie inicjatywy przeprowadzenia w Archiwum Kongregacji ds. Kanonizacji dalszej kwerendy poloników z wieku XVII i XVIII, dotyczących procesów beatyfikacyjno-kanonizacyjnych oraz spraw związanych ze staraniami dotyczącymi rozwoju kultu liturgicznego polskich świętych, jest przedsięwzięciem, mogącym znacznie poszerzyć naszą dotychczasową wiedzę. Wpisuje się w bardzo ważny nurt poszukiwań badawczych. Przeprowadzone przez ks. prof. dr hab. Janusza Królikowskiego, w latach 2007-2009, kwerendy stanowią pierwszy etap, zaplanowanych obecnie na szerszą skalę, poszukiwań poloników w zasobach Archiwum, przewidzianych na kilka dalszych lat. Żmudny wysiłek dotarcia do materiałów dotyczących spraw polskich wymagał przejrzenia wielu, tylko wstępnie zinwentaryzowanych archiwaliów, w dużej mierze przez nikogo dotąd nieprzeglądanych.
Dwa egzemplarze książki, w chwili obecnej, znajdują się w ofercie Antykwariatu Calinotheca: pierwsza oferta, druga oferta.
* * *
Praca zawiera w dodatku ilustracje ukazujące niektóre z omawianych manuskryptów. Kolekcja wielu dekretów i dokumentów (w języku polskim i łacińskim) jest poprzedzona obszernym i wartościowym wstępem. Ze słowa wstępnego (z dnia 25 marca 1987) Pietro kard. Pallazziniego, ówczesnego prefekta Kongregacji ds. Kultu Świętych:
Autor, o. Wiktor Gramatowski SI, sięgnął do początków istnienia Kongregacji Obrzędów jako wyodrębnionego dykasterium Kurii Rzymskiej. Przyjął jako ramy czasowe okres 1588-1700, a więc wystarczająco długi odcinek czasu, istotny dla ukształtowania się i nagromadzenia odpowiednich doświadczeń samej Kongregacji. Dodajmy - odcinek najmniej dotychczas zbadany (s. 9).
Praca inicjuje badania nad dokumentacją dotyczącą Kościoła lokalnego - poloników Kongregacji Obrzędów z pierwszego okresu jej istnienia. W części drugiej - dokumentacyjnej - Autor kompletuje regesty wszystkich poloników liturgicznych wraz z wybranymi dokumentami (1588-1632) oraz publikuje decyzje Kongregacji w zakresie spraw polskich. Na końcu umieszcza niektóre faksymilia materiałów źródłowych z lat 1588-1700. Wszystko to stanowi nader interesujące źródło, które może inspirować dalsze badania historyczne (s. 10).
Z wprowadzenia autora:
W pracy przyjęto więc dwie ramy czasowe: wewnętrzną - węższą (lata 1588-1632) - dla charakterystyki spraw i dokumentów polskich, zewnętrzną - szerszą (lata 1588-1700) - dla problematyki ogólnej. Cezury powyższe wynikają z potrzeby usytuowania spraw polskich na szerokim tle działalności Kongregacji (s. 11).
Już wstępna ocena zebranego materiału pozwala określić jego przydatność. Badane dokumenty zawierają szeroki wachlarz tematów i stanowią wartościowy materiał dla historyków zajmujących się hagiografią i biografią. Przynoszą też cenne wiadomości dotyczące kontaktów między rządami państw a Stolicą Apostolską na odcinku liturgii; historycy zajmujący się zakonami i stowarzyszeniami religijnymi będą mogli na ich podstawie badać wzajemne postawy przedstawicieli poszczególnych grup zakonnych oraz samych wspólnot względem siebie, a badacze pracujący nad zagadnieniem dotyczącym hierarchii kościelnej znajdą tu materiał na temat stosunku hierarchii do wiernych. Dokumenty te to także świadectwa kultury duchowej i obyczajowej oraz szeroko rozumianej mentalności różnych grup społecznych. Praca ukazująca się w czterechsetną rocznicę powołania Kongregacji Obrzędów ma być także świadectwem jej wkładu w historię Kościoła (s. 14).
