sobota, 27 lipca 2013

Racjonał świętej królowej Jadwigi

Z tekstu "Racjonał - superhumerale" opublikowanego na Nowym Ruchu Liturgicznym:
Racjonał (od łac. rationale - racjonalny, rozsądny; inna używana nazwa to superhumerale - od humerału - która szczególnie przyjęła się na terenie Francji) jest to szata liturgiczna wywodząca się od paliusza (również ona opada na piersi i plecy), a różniąca się od niego tym, że jest większych rozmiarów, często bogato zdobiona, przyjmująca w zależności od miejsca i czasu, różne formy. Racjonał jest noszony na mocy specjalnych przywilejów przez arcybiskupów lub biskupów. Nakłada się go na ornat (i paliusz – jeżeli taki przysługuje). Racjonał swym wyglądem zbliżony jest do napierśnika, który okrywa również ramiona. Przywilej noszenia racjonału otrzymywali biskupi zawsze od samego papieża (jednak szata ta nie należy do insygniów biskupich, a pełni jedynie rolę ozdobną, wskazującą w pewien sposób na tradycje liturgiczne danego regionu). Zwyczaj noszenia racjonału wiąże się zawsze z daną diecezją lub kościołem katedralnym. 
Racjonał świętej królowej Jadwigi: Pierwszym biskupem, który najprawdopodobniej założył racjonał na ornat był biskup Jan Radlica, a miało to miejsce w latach 1382-1392. To właśnie ten biskup witał królową Jadwigę przybywającą do Krakowa. Znała go ona osobiście, również stąd, że wcześniej leczył on jej ojca, Ludwika (został mu polecony przez samego króla Francji, gdzie bp Radlica zdobył medyczne wykształcenie). W dowód wdzięczności i uznania królowa Jadwiga już w 3 lata po objęciu przez bp Radlicę swojego urzędu przygotowała racjonał. Na racjonale tym widnieje łaciński napis: Doctrina, Veritas, Prudentia, Simplicitas, co oznacza: Wiedza, Prawda, Roztropność, Prostota. Pojawia się tam również drugi napis: Hedvigis regina filia regis Ludovivi, co znaczy "Królowa Jadwiga, córka króla Ludwika". W miejscu, gdzie krzyżują się wstęgi wyhaftowany jest złoty baranek, a na zakończeniu tych wstęg widnieją herby Polski i Węgier. Całe te wstęgi są pokryte małymi perłami (których podobno jest 40000), a napisy wyszyte są złotymi nićmi.