niedziela, 24 listopada 2013

Benedyktyńskie Officium divinum

Publikujemy omówienie ostatnio prezentowanej publikacji:
TADEUSZ BRATKOWSKI [KS.], Offium de tempore w rękopiśmiennych antyfonarzach zakonów benedyktyńskich w Polsce od XV do XIX wieku,  Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2013, ss. 337, spis treści i streszczenie w j. ang. Indeksy: osób, miejsc i incipitów śpiewów. 
Przedmiotem badań zwartych w publikacji jest repertuar muzyczno-liturgiczny officium divinum rękopiśmiennych antyfonarzy klasztorów benedyktyńskich (męskich i żeńskich) z terenów Rzeczpospolitej od XV do XIX wieku. Jest to analityczno-porównawcze studium śpiewów chorałowych obejmujące antyfony i responsoria, które tworzą podstawowy repertuar badanych ksiąg oficjum brewiarzowego.  
Praca podzielona została na cztery rozdziały. W pierwszym Autor dokonuje wprowadzenia w genezę i rozwój benedyktyńskiego officium divinum. Wskazuje także na różnice jego ze zwyczajami diecezjalnymi stosowanymi również w klasztorach benedyktyńskich na omawianym terenie. Po omówieniu obu nurtów zwraca uwagę na ich wzajemne związki i oddziaływania.  Drugi rozdział poświęcony jest analizie treści antyfonarzy w dwóch grupach - klasztorów fundowanych w średniowieczu i czasach potrydneckich. W trzecim rozdziale omówiony jest rok liturgiczny (część de tempore) ze wskazaniem na różnice pomiędzy zwyczajami benedyktyńskimi i diecezjalnymi. Ostatni, czwarty rozdział omawia szczegółowo repertuar – antyfony oraz responsoria. 

Dzięki wykorzystanym źródłom autor przedstawił dziedzictwo repertuaru antyfonarzy oraz opisał środowiska monastyczne w których powstawały, lub były używane, badane rękopisu muzyczne. W pracy wskazano na rozwój tradycji zakonnej w celebrowaniu liturgii godzin oraz tradycji diecezjalnej (katedralnej) obecnej także w praktyce modlitwy brewiarzowej klasztorów benedyktyńskich, szczególnie w okresie potrydenckim. Ważnym owocem badań jest wskazanie na stopniowe wypieranie cursus monastycznego na rzecz dominującego w okresie potrydenckim antyfonarza rzymskiego. Warto także zwrócić uwagę na postulaty zawarte w zakończeniu pracy dotyczące, dotychczas bardzo słabo przebadanego problemu ustnego przekazu w rękopiśmiennych antyfonarzy klasztornych. Interesującym postulatem podjętych badań jest także wskazanie na potrzebę badań komparatystycznych repertuarów i tradycji wykonawczych klasztorów polskich i europejskich. Badania takie pomogą wskazać i wyodrębnić rzeczywiste tradycje monastyczne i te wynikające z wpływów innych środowisk. 
Piotr Szukiel, Wrocław