czwartek, 12 września 2013

Liturgia katedry wrocławskiej według przedtrydenckiego Liber Ordinarius z 1563 roku

Ksiądz Helmut Jan Sobeczko napisał oraz wydał w Opolu w 1993 roku rozprawę habilitacyjną: Liturgia katedry wrocławskiej według przedtrydenckiego Liber Ordinarius z 1563 roku (Wydawnictwo św. Krzyża).


Z przedmowy (s. 5):
(...). Bogate formy liturgiczne istniały w Kościołach lokalnych głównie w okresie przedtrydenckim. Wyjątkowe bogactwo własnej tradycji życia religijnego posiadał zawsze Śląsk. Wiele form liturgicznych zastąpiły dopiero ujednolicone po Soborze Trydenckim księgi liturgiczne. Średniowieczną specyfikę liturgiczną diecezji wrocławskiej najlepiej oddają przedtrydenckie księgi liturgivzne, których kilkaset zachowało się do naszych czasów. Jedną z takich księg rękopiśmiennych z 1563 r., zwaną Liber ordinarius (księga określająca porządek liturgii), stała się przedmiotem analizy i edycji w niniejszym opracowaniu. (...).

Ze wstępu (s. 32-33):
(...). Celem tej pracy jest zatem ukazanie przedtrydenckiej liturgii katedry wrocławskiej, głównie w oparciu o wymieniony wyżej kodeks pochodzenia nyskiego z 1563 r., który dziś umownie nazwać możemy kodeksem „opolskim”. Dlatego przedmiotem tej analizy i edycji nie stał się jeden ze wcześniejszych wrocławskich L[iber] O[rdinarius], ale właśnie egzemplarz opolski, mimo iż chronologicznie jest ostatnim z zachowanych. Wyboru egzemplarza opolskiego dokonano przede wszystkim dlatego,  iż zawiera on najpełniejszy opis liturgii sprawowanej w katedrze wrocławskiej. Zachowane bowiem księgi wcześniejsze przeznaczone były dla kościołów parafialnych lub zakonnych. Stąd pomijają one opisy liturgii sprawowanej z udziałem biskupa lub innych prałatów i kanoników katedralnych. Ponadto opolski egzemplarz ukazuje liturgię okresu bezpośrednio poprzedzającego wprowadzenie liturgicznych ksiąg trydenckich. Oprócz tego kodeks ten został napisany w szczytowym okresie przedtrydenckiego rozwoju lokalnej tradycji liturgicznej, która pod wpływem humanistycznych prądów uległa już stopniowej reformie. (...).

Z zakończenia (s. 521, 522, 523, 525)
Przeanalizowany tu Liber Ordinarius opisuje zasadniczo liturgię ukształtowaną we Wrocławiu w XIV i XV wieku. Jednak w licznych przypadkach ukazany w nim jest późniejszy obraz tej tradycji. (...).
Bogactwo śląskiej tradycji liturgicznej widoczne jest jednak przede wszystkim w kulcie świętych i w kalendarzu. Przedtrydencki kalendarz diecezji wrocławskiej wzbogacano poprzez kolejne wieki, poczynając od XI w., a zwłaszcza w sposób bardziej intensywny od XIII wieku. (...).
Duży wpływ na kształt śląskiej liturgii okresu przedtrydenckiego wywarły także silne związki Wrocławia z Krakowem. (...).
Każdego dnia prawie siedmiogodzinną służbę Bożą w katedrze wrocławskiej wypełniała msza poranna i kapitulna oraz liturgia poszczególnych godzin oficjum brewiarzowego. Sprawowanie tych form liturgicznych było dziełem zgodnej współpracy wielu osób. Zasadniczo liturgię katedralną kształtowali i w niej regularnie uczestniczyli wikariusze i uczniowe szkoły katedralnej. W dni świąteczne natomiast do udziału w liturgii zobowiązani byli również prałaci i kanonicy. Należy podziwiać sprawną organizację i współpracę duchowieństwa wyższego i niższego oraz innych służb liturgicznych okresu przedtrydenckiego. Nad organizacją sprawowanej liturgii czuwała pilnie kapituła katedralna, omawiając często bieżące problemy służby Bożej na swoich cotygodniowych sesjach.